معرفی کتاب «رویکردهای نوآورانه پژوهش در منظر سلامت و فضای باز: فضای عمومی ۲»

معرفی کتاب «رویکردهای نوآورانه پژوهش در منظر سلامت و فضای باز: فضای عمومی ۲»

مؤلفان: کاترین وارد تامپسون، پیتر اسپینال، سیمون بل

مترجمین: مهدی خاک‌زند: دانشیار دانشگاه علم و صنعت ایران؛

مسعود میرزایی: کارشناسی ارشد دانشگاه علم و صنعت ایران

ناشر: مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران

تاریخ انتشار: چاپ اول ۱۴۰۰

شمارگان: ۲۰۰ نسخه

تعداد صفحات: ۴۹۱ صفحه

قیمت: ۱۳۰۰۰۰ تومان

 

• پیش‌گفتار

در حدود نیمی از مشاوره‌های پزشکان عمومی و پزشکان خانواده مربوط به استرس است که باعث بعضی بیماری‌ها می‌شود. گاهی این نوع بیماری‌ها در کوتاه مدت برطرف می‌شوند، اما اکثر بیمارانِ تحت درمان، در بلند مدت با مشکلاتی همچون افسردگی، بیماری قلبی، سرطان یا آسم روبرو هستند که ۸۰ درصد از بودجه خدمات بهداشت ملی بریتانیا و مقدار مشابهی از حجم کار پزشکان خانواده را به خود اختصاص می‌دهند. استرس می‌تواند عامل ایجاد یا تشدید این شرایط در طولانی مدت شود. ممکن است استرس به دلیل فقر، ناامنی، سوگ (ناراحتی زیاد)، انزوا، روابط ضعیف و ناسالم بوجود بیاید، اما باید این را نیز در نظر داشت که زندگی در محیطی ناسالم، نه فقط از جهت سموم و یا آلودگی، بلکه به دلیل محرومیت از فضای طبیعی و جدایی از طبیعت نیز می‌تواند منجر به ایجاد استرس شود.

پزشکی کمک چندانی به بهبود استرس مزمن نمی‌کند، اما ایجاد محیطی سالم و ارتباط فرد با این محیط ممکن است نقشی به مراتب بهتر و بیشتر از آنچه قبلا تصور می‌شد داشته باشد. مفهوم محیطی برای بهبود و درمان (شفا) یک موضوع جدید نیست. باغ درمانی به عنوان بخشی از بهبود دوره نقاهت در گذشته نیز رایج بوده است. هزار سال پیش، سنت برنارد  درباره باغ درمانی کِلروو فرانسه گفت: «مرد بیمار بر چمن سبز نشسته… به زیر سایه درخت از گرمای روز ایمن و پنهان است. عطر چمن معطر به مشامش می‌رسد تا او را از درد‌ها برهاند. شاخ و برگ سبز گیاهان و درختان به دیدگانش نور می‌بخشند… و موسیقی پرندگان گوش او را می‌نوازد… همانا زمین با سخاوت نفس می‌کشد.» (کوپر مارکوس و بارنز، ۱۹۹۹، ص ۱۰)

انسان با گذشت هزاران سال تغییر نکرده، اما نگرش او دگرگون شده است. میل به داروهای گران قیمت و تکنولوژی باعث قدرت بیشتر پزشکی شده است. امید به زندگی در اولویت است اما کیفیت زندگی مربوطه کاهش یافته است. تلاش زیادی برای مبارزه با بیماری و جلوگیری از مرگ صورت پذیرفته اما همگان می‌دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است. جهان طبیعی جایی است که ما به آن تعلق داریم و انسان‌ها در آن تکامل یافته‌اند و شاید حافظه ژنتیکی ما هنوز هم آنجا فعال باشد. کاهش استرس از طریق تعامل ما با طبیعت، ممکن است نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌هایی مانند دیابت و افسردگی داشته باشد، و جامعه دارد به مرور  اهمیت آن را درک می‌کند. فعالیت جسمی مردم در طبیعت اکنون بخشی از هدف کلیدی دولت برای مقابله با چاقی همگانی است. امروزه دیگر ارزش محیط زیست طبیعی در محلات توسط بیمه خدمات درمانی بریتانیا به رسمیت شناخته شده و بار دیگر طراحی باغ و پارک‌های سرسبز در کنار ساختمان‌ها مورد توجه قرار گرفته است. موسسه ملی بهداشت و بهبود بالینی  پیاده‌روی در فضای سبز را برای بهره‌مندی از سلامت روان به افراد مسن توصیه می‌کند.

از آنجا که در حال حاضر تنها برخی متخصصان بهداشت در تلاش برای درک چگونگی ارتباط با محیط زیست هستند، زمان آن بود که این کتاب به چاپ برسد. اهمیت دیگر آن این است که هم اکنون دولت بریتانیا به دنبال راه های جایگزین برای کاهش مشکلات سلامت و بهبود مسائل روحی و روانی است که هزینه‌ای ۷۵ میلیارد پوندی در سال دارد. چشم‌انداز طراحان، معماران و برنامه‌ریزان ممکن است به اندازۀ اقدامات بهداشت عمومی در سلامت جامعه تاثیر داشته باشند. «رویکردهای نوآورانه‌ی پژوهش در منظر و سلامت» که در مورد بهداشت عمومی است بیان می‌کند: اگر ما یک محیط سالم ایجاد کنیم، یک جامعه (جمعیت) سالم به دنبال خواهد داشت.

با این حال، ما هنوز درک روشنی از منظر کاهنده استرس و چگونگی طرز کار آن برای افراد مختلف در زمان‌های مختلف نداریم. برای ایجاد خدمات سلامت و بهداشتِ طبیعی شواهد محکم‌تری نیاز داریم که این روابط پیچیده مستلزم همکاری پژوهشگران زیادی از رشته‌های مختلف است. «رویکردهای نوآورانه‌ی پژوهش در منظر و سلامت» بیشتر از هر متن دیگری به درک بهتر ما از این موضوعات کمک می‌کند. درک ما از اجزای یک محیط سالم از اهمیت زیادی برخوردار است و پژوهشگرانی که به این کتاب جامع کمک کرده‌اند اکنون از پیشگامان ایجاد یک جهان بهتر و سالم‌تر برای زندگی هستند.

ترجمه این کتاب که پیرامون محیط و فضا‌های باز و سبز و ارتباط آنها با سلامت فیزیکی و روانی گروه‌های مختلف جامعه است حائز اهمیت بوده، و همچنین با ارائه امکانات، تکنیک‌ها و روش‌های جمع‌آوری اطلاعات،  به تحلیل و بررسی و استاندارد‌سازی روشمند جهت بهبود شناخت و درک رابطه مثبت بین فضای سبز و سلامت در تمام گروه های سنی پرداخته است.

پژوهش‌های نویسندگان این کتاب که با ارائه مستندات و مطالعات انجام شده صورت گرفته است، گامی دیگر در تحقیقات فرارشته‌ای طراحی شهری، معماری منظر، باغبانی، روانشناسی و پزشکی برداشته است. کتاب با دیدگاهی چالش برانگیز و با استفاده از ابزار‌، تحلیل‌ها و همچنین پیمایش‌‌ها نگاهی روشمند به کمبودها و پتانسیل‌های تحقیقات منظر و سلامت، طرح‌ها و پژوهش‌های نوآورانه گذشته داشته، و به ارائه پیشنهاداتی برای فعالیت در محیط‌های باز و سبز، تعامل مثبت با محیط زیست، تعاملات و مشارکت اجتماعی با هدف بهبود و کمک به سلامت افراد جامعه پرداخته است.

این کتاب می‌تواند پیشنهاداتی را به عنوان آغازی برای بررسی نظریه‌های ارائه شده و بینش نوینی در رشته‌های علمی – عملی برای ترکیب مباحث و زمینه‌های مختلف فرارشته‌ای و نتیجه‌گیری‌های روشن‌تر و مفید‌تر ارائه دهد.

برنامه‌ریزی و مدیریت منظر و محیط زیست، نه تنها بر بهداشت و سلامت جامعه تاثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند انتخاب‌ها و اطلاعات مفیدی را در رشد و شکوفایی افراد از طریق تعامل با پتانسیل‌های زیست محیطی آشکار کند. مترجمین امیدوارند ترجمه و مباحث این کتاب برای گرایش‌های مربوطه در درک و شناخت چارچوب‌های روشمند تحقیقات و خلق روش‌های نوین و مناسب مفید واقع شود. انشاءالله

مهدی خاک زند (دانشیار دانشگاه علم و صنعت ایران)

مسعود میرزایی (کارشناسی ارشد دانشگاه علم و صنعت ایران)

پاییز یکهزار و چهارصد

 

• فهرست مطالب کتاب

دیباچه مترجمین

سپاسگزاری

فهرست همکاران

پیش‌گفتار

دیباچه

مقدمه

بخش اول | کارایی در منظر: یک رویکرد نظری

فصل ۱: کارایی و ادراک منظر: تحقیق پیرامون زیبایی شناسی و ادراک محیط

فصل ۲: استفاده از پیمایش رفتاری برای بررسی محیط‌های باز و سالم برای کودکان و خانواده‌ها: چارچوب، روش‌ها و برنامه‌های کاربردی مفهومی

 

بخش دوم | اسنادی پیرامون رابطه میان منظر و سلامت

فصل ۳: نزدیکی طبیعت و سلامت انسان: نگاهی به مکانیسم‌ها و پیامدهای آن‌ها

فصل ۴: مناظر فعال: چالش‌های روش‌شناختی در توسعه شواهد در محیط‌های شهری و فعالیت بدنی

فصل ۵: استفاده از کارایی به عنوان ابزاری برای ارتقای سلامت، در یک باغِ شفابخش

 

بخش سوم | دیدگاه‌های مختلف درباره روش‌شناسی

فصل ۶: باز کردن فضا برای پیگیری پروژه: کارایی، بازیابی و هیجان

فصل ۷: اولویت‌های زیست‌محیطی: استفاده از تحلیل متقارن برای رفتن به پارک و خرید خانه

 

بخش چهارم | برنامه‌های کاربردی در عمل: ساختار فضایی، طراحی و کاربرد منظر

فصل ۸: احساس خوب و ایمن در منظر: رویکردی «ترکیبی»

فصل ۹: کیفیت منظر و کیفیت زندگی

 

بخش پنجم |  نتیجه‌گیری

فصل ۱۰: چالش‌های پژوهش درباره منظر و سلامت